📜 សម័យចេនឡា (ឆ្នាំ ៥៥០–៨០២ )
ប្រវត្តិសង្ខេប ទំព័រទី២បន្ទាប់ពីសម័យនគរភ្នំ ចាប់តាំងពីប្រហែល ឆ្នាំ៥៥០ មក, ប្រទេសកម្ពុជា បានចូលសម័យថ្មីហៅថា
សម័យចេនឡា។
សម័យនេះជារយៈពេលដែលប្រទេសយើងមានអធិរាជ និងអាណាចក្រជាតិសាសន៍ខ្មែររីកចម្រើនឡើងវិញ បន្ទាប់ពីការរលាយនៃនគរភ្នំ។
🏰 ប្រវត្តិដើម
ចេនឡា ត្រូវបានគេជឿថាជា សន្តាននៃនគរភ្នំ ដែលបានរីកចម្រើនឡើងក្រោមការដឹកនាំរបស់ ព្រះបាទភន្និយាទិន (Bhavavarman I) និងបន្តដោយ ព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ (Isanavarman I)។
រាជធានីដំបូងគេមាននៅទីក្រុង អីសានបុរ្ជ (Isanapura) ដែលសព្វថ្ងៃគេជឿថាស្ថិតនៅតំបន់ សំបូរប្រាសាទ (ខេត្តក្រចេះ)។
⚖️ ការរីកចម្រើន និងការបែងចែកអាណាចក្រ
ចេនឡា មានឥទ្ធិពលធំទូលាយ ទាំងតំបន់ទន្លេមេគង្គ និងជ្រៅចូលទៅដល់សមុទ្រ។
បន្ទាប់មក អាណាចក្រត្រូវបានបែងចែកជាពីរ៖
ចេនឡាលើ (Land Chenla) — មានមជ្ឈមណ្ឌលនៅតំបន់ភាគខាងជើង (លើដីសប្បុរសជិតទន្លេមេគង្គ)។
ចេនឡាក្រោម (Water Chenla) — មានមជ្ឈមណ្ឌលនៅតំបន់សមុទ្រខាងត្បូង (ជិតកំពង់សោម និងតំបន់សមុទ្រ)។
ការបែងចែកនេះបង្ហាញពីភាពអស្ថិរភាពនយោបាយក្នុងប្រទេស។
🛕 សាសនា និងវប្បធម៌
សម័យចេនឡា ជាសម័យដែលសាសនា ព្រះសិវៈ (សាសនាព្រាហ្មណ៍) និង ព្រះពុទ្ធសាសនា មានឥទ្ធិពលខ្លាំង។
បានសង់ប្រាសាទជាច្រើន ដូចជា ប្រាសាទសំបូរប្រាសាទ (ខេត្តក្រចេះ) និងប្រាសាទផ្សេងៗទៀតនៅតំបន់មេគង្គ។
សិលាចារឹកសរសេរជាភាសាសំស្ក្រឹត និងខ្មែរបុរាណ ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយ។
⚔️ ការរលាយនៃអាណាចក្រ
ចន្លោះសតវត្សទី៨ ចេនឡា មានភាពចុះខ្សោយដោយសារការបែងចែកអំណាច និងការលុកលុយ
ពីអធិរាជជិតខាង។
ចុងក្រោយ ប្រហែលឆ្នាំ ៨០២, ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ បានរួមបញ្ចូលអាណាចក្រចេនឡា ទាំងឡាយឲ្យជាអាណាចក្រតែមួយ ហៅថា អាណាចក្រខ្មែរមហានគរ ឬ អាណាចក្រអង្គរ, ដែលជាចំណុចចាប់ផ្ដើមនៃសម័យអង្គរ។
📚 សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន
សម័យចេនឡា គឺជាដំណាក់កាលសំខាន់បំផុតមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ដែលបានបន្តវប្បធម៌ និងសាសនាពីសម័យនគរភ្នំ និងបង្កើតគ្រឹះសម្រាប់ការរីកចម្រើនយ៉ាងអស្ចារ្យនៃសម័យអង្គរបន្ទាប់មក។
រៀបរៀងដោយ បណ្ឌិត មាស ច័ន្ទរិទ្ធ
👉ទំព័រទី២
